Nhân Tháng hành động phòng chống ma túy (tháng 6), Ngày quốc tế và Ngày toàn dân phòng chống ma túy (26/6), Thiếu tướng Nguyễn Văn Viện, Cục trưởng Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy (Bộ Công an) đã có những chia sẻ với Báo điện tử Chính phủ về công tác phòng chống ma túy trong bối cảnh "bình thường mới" hiện nay.

"Nguồn cầu" tiêu thụ ma túy rất lớn

Thưa Thiếu tướng, trong và sau đại dịch COVID-19, tình hình ma túy của các nước trên thế giới và trong khu vực được đánh giá là rất phức tạp. Thiếu tướng có thể cho biết rõ hơn tình hình tại nước ta hiện nay?

Thiếu tướng Nguyễn Văn Viện: Có thể nói, tình trạng sản xuất, mua bán, vận chuyển và sử dụng ma túy, nhất là ma túy tổng hợp ở khu vực Đông Nam Á đang diễn ra nghiêm trọng và có chiều hướng gia tăng, đặt ra nhiều thách thức, khó khăn đối với công tác phòng, chống ma túy của nước ta.

Điển hình như, trên tuyến Tây Bắc, tình hình mua bán, vận chuyển trái phép chất ma túy từ Lào vào địa bàn các tỉnh Tây Bắc rồi đưa đi các tỉnh, địa bàn khác và đưa sang nước thứ ba tiêu thụ tiếp tục diễn biến phức tạp.

Lực lượng chức năng các tỉnh Điện Biên, Lai Châu đã bắt giữ nhiều vụ mua bán, vận chuyển trái phép chất ma túy với số lượng rất lớn có nguồn gốc từ Lào vào Việt Nam, thu giữ hàng trăm bánh heroin, hàng trăm nghìn viên ma túy tổng hợp…

Hay trên tuyến Bắc miền Trung - Tây Nguyên, sự chuyển hướng tội phạm ma túy từ các tỉnh Tây Nam sang các tỉnh giáp Lào thuộc khu vực Bắc miền Trung đang có chiều hướng phức tạp trở lại.

Trên tuyến hàng không, bưu điện, các đối tượng đã lợi dụng hình thức chuyển phát nhanh và ký gửi hàng hóa, quà biếu phi mậu dịch bằng tuyến đường hàng không để gửi hàng hóa có ngụy trang cất giấu ma túy rất tinh vi từ các nước châu Âu về Việt Nam tiêu thụ trong nước và đưa đi nước thứ ba. Nổi lên thời gian gần đây là tình trạng các đối tượng tổ chức vận chuyển ma túy tổng hợp qua đường hàng không từ Đức, Hà Lan… về Việt Nam thông qua các công ty vận chuyển quốc tế.

Đối với tình hình người nghiện, người sử dụng trái phép chất ma túy, theo thống kê, hiện nay toàn quốc có trên 217.059 người nghiện ma túy có hồ sơ quản lý (tăng 11.241 so với cuối năm 2021); 59.537 người sử dụng trái phép chất ma túy. Đây là "nguồn cầu" tiêu thụ ma túy rất lớn và có xu hướng gia tăng qua từng năm, là nguy cơ tiềm ẩn gây mất an ninh trật tự, bức xúc trong nhân dân.

Như Thiếu tướng chia sẻ, số người nghiện tăng lên hơn 11.000 người. Tại sao lại có con số tăng lên như vậy?

Thiếu tướng Nguyễn Văn Viện: Chúng tôi đã dự kiến được số lượng người nghiện, người sử dụng ma túy bị phát hiện ở các địa phương sẽ tăng lên.

Số người nghiện tăng do nhiều nguyên nhân, nhưng một trong những nguyên nhân, đó là do Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 bắt đầu có hiệu lực từ ngày 01/01/2022, đã bổ sung nhiều nội dung mới, trong đó có thêm chương quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy nhằm khắc phục "khoảng trống" trong công tác này. Ngoài ra, việc xác định tình trạng nghiện cũng được quy định cụ thể, rõ ràng hơn, bám sát thực tiễn.

Theo đó, quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy là biện pháp phòng ngừa nhằm giúp người sử dụng trái phép chất ma túy không tiếp tục sử dụng trái phép chất ma túy, phòng ngừa các hành vi vi phạm pháp luật của họ. Thời hạn quản lý là 01 năm kể từ ngày có quyết định quản lý. Việc quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy thực hiện ngay từ lần đầu phát hiện người đó có hành vi sử dụng trái phép chất ma túy và không phải là biện pháp xử lý vi phạm hành chính.

Đối với xác định tình trạng nghiện, cơ quan có thẩm quyền được phép tạm giữ người theo thủ tục hành chính để xác định tình trạng nghiện ma túy đối với người sử dụng trái phép chất ma túy (trước đây thì không được), từ đó, giúp làm giảm tình trạng người phải xác định tình trạng nghiện bỏ trốn hoặc từ chối việc đề nghị xác định tính trạng nghiện.

Hay trước đây, y bác sĩ phải hỏi người xác định tính trạng nghiện để lấy thông tin, trong khi người này lại không hợp tác, khai gian dối, đe dọa y bác sỹ, gây khó khăn cho việc xác định tình trạng nghiện. Theo quy định mới, các tài liệu do cơ quan công an cung cấp được các y bác sỹ sử dụng để làm căn cứ xác định tính trạng nghiện. Ngoài ra, hiện nay quy trình chẩn đoán xác định tình trạng nghiện cũng áp dụng chung cho cả người sử dụng ma túy tổng hợp.

Triển khai Luật Phòng, chống ma túy năm 2021, đến nay, đã có 20 địa phương hoàn thành tập huấn chuyên sâu Luật Phòng, chống ma túy. Thời gian tới, Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy sẽ tổ chức tập huấn cho lực lượng trực tiếp thực hiện các quy định của Luật Phòng, chống ma túy theo hướng chuyên sâu, tập trung vào lực lượng cơ sở, nhất là lực lượng Công an cấp xã.

Kiên quyết đóng cửa các cơ sở để xảy ra 'bay lắc' thường xuyên

Thưa Thiếu tướng, sau khi dịch COVID-19 được kiểm soát, hoạt động của các cơ sở kinh doanh có điều kiện về an ninh trật tự (ANTT ) và dịch vụ nhạy cảm trở lại bình thường, lực lượng chức năng lại liên tiếp triệt phá các vụ sử dụng ma túy trong quán bar, karaoke, nhà nghỉ, khách sạn… Dường như chúng ta vẫn chưa có biện pháp căn cơ để giải quyết thực trạng này?

Thiếu tướng Nguyễn Văn Viện: Qua công tác nắm tình hình và theo dõi kết quả đấu tranh của Công an các địa phương, cho thấy, tình trạng đối tượng tụ tập tổ chức, chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy tại các điểm, tụ điểm phức tạp về ma túy, nhất là tại các cơ sở kinh doanh có điều kiện về ANTT và dịch vụ nhạy cảm có dấu hiệu phức tạp trở lại.

Cá biệt có những cơ sở chỉ trong thời gian ngắn, lực lượng chức năng đã liên tục phát hiện hàng trăm đối tượng đến để sử dụng trái phép chất ma túy.

Theo thống kê, hiện trên phạm vi cả nước có 4.036 cơ sở kinh doanh có điều kiện về ANTT và dịch vụ nhạy cảm có biểu hiện nghi vấn hoạt động của tội phạm và tệ nạn ma túy.

Bên cạnh đó, các đối tượng đang có xu hướng chuyển địa điểm sử dụng trái phép chất ma túy từ các cơ sở kinh doanh dịch vụ có điều kiện về ANTT sang thuê, sử dụng nhà trọ, nhà nghỉ, khách sạn, căn hộ chung cư, resort nghỉ dưỡng cao cấp để tổ chức sử dụng trái phép ma túy... gây khó khăn cho lực lượng Công an trong công tác phát hiện, bắt giữ.

Để xử lý được một đối tượng phạm tội tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy, hoặc tội cưỡng bức người khác sử dụng ma túy phải có đầy đủ chứng cứ. Tuy nhiên, thực tế là trong các vụ bắt giữ, khi lực lượng chức năng ập vào, các đối tượng sử dụng ma túy đang trong tình trạng phê thuốc, ma túy vứt lung tung nên việc xác định ma túy đó của ai cũng rất khó. Chính vì vậy, nhiều địa phương khi bắt giữ chỉ xử phạt hành chính.

Để hạn chế được tình trạng này, vai trò của chính quyền địa phương là rất quan trọng bởi chính quyền địa phương có thẩm quyền cấp giấy phép kinh doanh cho các cơ sở, do đó phải rất kiên quyết.

Tới đây, Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy sẽ có những chuyên đề, đặc biệt tại Hà Nội và TPHCM - hai địa phương có nhiều điểm kinh doanh dịch vụ nhạy cảm. Theo đó, tại hai địa phương này, nếu chứng minh các cơ sở kinh doanh dịch vụ cho "dân chơi" đến sử dụng ma túy thường xuyên, ngoài chế tài xử phạt hành chính, thậm chí hình sự, sẽ tiến hành "đóng cửa" không cho kinh doanh.

Lãnh đạo Bộ Công an đã có quan điểm rất rõ ràng, đó là tại những nơi, những điểm kinh doanh dịch vụ có điều kiện, nếu lơ là, để dư luận bức xúc kéo dài, đặc biệt là Bộ đã có thông báo mà địa phương không giải quyết thì sẽ xem xét trách nhiệm từ lãnh đạo cao nhất công an tỉnh, cho đến các đơn vị chức năng, cơ sở.

Bắt giữ toàn bộ đường dây, "không đánh khúc giữa"

Với vai trò là lực lượng chủ công, nòng cốt trong phòng, chống ma túy, Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy đã và sẽ có những giải pháp gì để nâng cao hiệu quả công tác, thưa Thiếu tướng?

Thiếu tướng Nguyễn Văn Viện: Trước những diễn biến phức tạp của tình hình tội phạm ma túy trong thời gian gần đây, thực hiện chỉ đạo của lãnh đạo Bộ với quan điểm, phương châm "không đánh khúc giữa", bắt giữ toàn bộ đường dây, tổ chức tội phạm ma túy, đối tượng chủ mưu, cầm đầu, lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy đã đổi mới tư duy, phương pháp, cách làm, đẩy mạnh các mặt công tác nghiệp vụ cơ bản, đặc biệt chú trọng làm tốt công tác điều tra cơ bản theo 5 lĩnh vực xuyên suốt, triển khai công tác phòng, chống ma túy theo 3 lớp từ cấp Bộ, tỉnh đến huyện, lớp bên kia biên giới, khu vực biên giới và trong nội địa.

Đồng thời triển khai thực hiện có hiệu quả Phương án nghiệp vụ số 02 của Bộ Công an về phòng ngừa, đấu tranh với tội phạm ma túy trên 4 tuyến trọng điểm, tập trung vào tuyến Tây Bắc, Đông Bắc, Bắc miền Trung - Tây Nguyên và Tây Nam, Kế hoạch số 376 của Bộ Công an về triển khai Bản ghi nhớ và tăng cường hợp tác phòng, chống ma túy giữa Việt Nam và Lào, gắn với thực hiện các Đợt cao điểm tấn công trấn áp tội phạm ma túy.

Đặc biệt, trong Tháng Hành động phòng chống ma túy, thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Ủy ban Quốc gia phòng, chống AIDS và phòng, chống tệ nạn ma túy, mại dâm, Bộ Công an đã chỉ đạo công an các đia phương xây dựng kế hoạch cao điểm tấn công trấn áp tội phạm ma túy; tăng cường công tác tuyên truyền Luật Phòng chống ma túy; phối hợp với các cấp ngành, đặc biệt là cơ quan y tế, ngành LĐTB&XH để tập trung xác định tình trạng nghiện, người sử dụng trái phép chất ma túy và đưa người nghiện đi cai để giảm "nguồn cầu".

Đồng thời phối hợp với các lực lượng chuyên trách phòng chống ma túy của biên phòng, hải quan, cảnh sát biển và các tổ chức quốc tế để tăng cường trao đổi thông tin, phối hợp triệt xóa các đường dây ma túy xuyên quốc gia, bắt được đối tượng chủ mưu, cầm đầu ở bên kia biên giới .

Ngoài ra, với diễn biến mới của tình hình tội phạm ma túy, Cục Cảnh sát điều tra tội phạm ma túy sẽ tiếp tục phát hiện những sơ hở, thiếu sót trong công tác quản lý nhà nước để kịp thời tham mưu với Bộ Công an, kiến nghị Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành có giải pháp thích hợp.

Trân trọng cảm ơn Thiếu tướng!

Hoàng Giang (thực hiện)