Khao Mang là một xã vùng cao của huyện Mù Cang Chải, trình độ dân trí còn nhiều hạn chế, người dân chủ yếu dựa trên một số loại cây trồng truyền thống như lúa, ngô và một số cây trồng kém hiệu quả khác theo hình thức tự cung, tự cấp làm ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống của người dân cũng như công tác xóa đói giảm nghèo trong thời gian qua. Tuy nhiên với sự phát triển của xã hội và những thay đổi về tư duy cây trồng, nhất là chuyển đổi một số diện tích đất cũng như cây trồng kém hiệu quả sang trồng một số loại cây có giá trị kinh tế cao. Vài năm gần đây đã có nhiều hộ dân mạnh dạn chuyển đổi một số cây trồng cho hiệu quả kinh tế cao ngay trên đất dốc. Cũng chính những loại cây này đã mang làn gió mới và trở thành triển vọng mới trong phát triển kinh tế xóa đói giảm nghèo bền vững cho người dân trên địa bàn xã Khao Mang cũng như huyện Mù Cang Chải.

 Với nỗ lực không ngừng nghỉ và mong muốn thoát nghèo bền vững mãnh liệt ngay trên mảnh đất của quê hương, nhưng những ngày này chị Hảng Thị Dê đang tập trung bón phân cho hơn một ha cây cafe mới được trồng năm ngoái, để nhanh chóng cho ra sản lượng như một số diện tích khác của gia đình. Cách đây 3 năm chị và chồng đã sang Sơn La để lấy giống cafe về trồng và hiện nay gia đình chị đã có gần 1ha cây cafe cho ra quả được 2 năm nay. Theo chị cây cafe là loại cây trồng mới nên chị và chồng mới chỉ mang về trồng thử nghiệm nhưng đã ra quả được 2 năm nay, vụ cafe năm 2023 thay vì bán ra thị trường thì anh chị cũng đã sử dụng số hạt cafe đó để ươm cây giống và cũng đã bán được trên 4 triệu tiền giống cho một số hộ dân trên địa bàn của bản. Số cây con còn lại anh chị trực tiếp trồng thêm. Nhất là mấy năm gần đây thảo quả mất giá nên vợ chồng đã sang Sơn La để lấy giống cafe này về trồng với hy vọng sẽ cho năng suất và đảm bảo về hàm lượng để bán ra thị trường tạo nguồn thu cho gia đình trong tương lai. 

Chị Hảng Thị Dê bản Háng Đề Đài xã Khao Mang kiểm tra sự sinh trưởng phát triển cây, quả cafe

 Với hơn 2ha và kinh nghiệm trồng, chăm sóc cây cafe gần 3 năm nay, thì cây trồng này khá phù hợp với khí hậu thổ nhưỡng của địa phương, nếu làm tốt công tác chăm sóc như: làm cỏ, bón phân cho cây đảm bảo, chỉ sang năm thứ 2 đã cho ra quả và năm thứ 3 đã rất bội thu với sản lượng trung bình từ 3,5 đến 4kg quả tươi hoặc có thể hơn với cây 3 năm tuổi. Điều đặc biệt là công chăm sóc đối với loại cây này lại không vất vả như một số cây trồng cũ của gia đình, từ đó giúp gia đình có thêm thời gian để phát triển những loại cây khác. "Tôi thấy cây này không khó chăn mà sản lượng cũng đảm bảo hơn nhiều loại cây trồng khác, chỉ cần mỗi năm chủ động chăm sóc tốt và bón phân cho cây đảm bảo đúng kỹ thuật không để bị rửa trôi. Thì cây trồng này sẽ đảm bảo dinh dưỡng để phát triển và cho ra sản lượng khá cao". Chị Hảng Thị Dê, bản Háng Đề Đài xã Khao Mang, huyện Mù Cang Chải chia sẻ.

Cây café của gia đình chị Dê mới bước sang năm thứ 3 nhưng tỷ lệ quả lại rất sai.

 Theo chị Dê cho biết cây cafe của gia đình bắt đầu nở hoa từ giữa tháng 3 đến tháng 5 và chia làm 2 đợt, mỗi đợt kéo dài từ 7- 10 ngày, thu hoạch bắt đầu từ tháng 10 đến cuối tháng 12 và cũng tùy vào từng thời điểm mà giá bán khác nhau nhưng luôn giao động từ 15.000 đến 19.000 hoặc 20.000đ/1kg. Nhất là vào cuối vụ thì giá cà phê tươi lại càng cao. Điều đặc biệt đối với loại cây này là chỉ cần trồng một lần có thể thu hoạch trên 20 năm và năm thứ 3 đã cho thu hoạch nên đây là loại cây có giá trị kinh tế cao hơn so với nhiều loại cây trồng khác. Mặc dù hiện nay anh chị mới chỉ có gần 1h cây cà phê cho ra quả, sản lượng còn thấp do cây còn bé nhưng hứa hẹn rất bội thu và cũng là điều kiện để anh chị ươn thêm giống cây con bán cho người dân và trồng thêm. "Do thị trường tiêu thụ ở địa phương chưa có nên hiện nay gia đình sẽ tiếp tục ươm cây giống để trồng nhiều hơn mới bán, vì ít như này thì không bõ cho thương lãi đến thu mua, nhất là loại quả này không để được lâu, vì để lâu sẽ rất rẽ hỏng, nên cần nhân rộng diện tích mới bán ra thị trường để đảm bảo cho việc buôn bán ra thị trường". Chị Hảng Thị Dê, bản Háng Đề Đài, xã Khao Mang, huyện Mù Cang Chải tâm sự.

Những cành café sai trĩu quả hứa hẹn 1 mùa bội thu trong năm 2024.

 Khác với cây macca và hạt dẻ trùng khánh được trồng trên địa bàn xã Khao Mang thì cây cafe là cây trồng mới nhất và chỉ được vợ chồng anh chị Hảng Thị Dê trồng và mặc dù mới được gần 3 năm nhưng loại cây trồng này lại rất sai quả, phù hợp với điều kiện khí hậu thổ nhưỡng địa phương. Ngoài gia đình anh chị thì đầu năm 2024 đã có 4 gia đình khác của bản mua giống cây từ anh chị để trồng thử nghiệm trên diện tích đất dốc của gia đình. Có thể nói đây là cây trồng mới đối với một địa phương như xã Khao Mang nói riêng và địa bàn toàn huyện nói chung. Chính vì vậy hiện nay cấp ủy chính quyền xã Khao Mang cũng đang tập trung cử cán bộ đến thăm quan kiểm tra và phối hợp với gia đình chuẩn bị các mẫu phẩm để kiểm định hàm lượng cafe trong quả. Từ đó có định hướng, hướng đi đúng, để có thể nhân rộng loại cây này khi đảm bảo các điều kiện giúp bà con phát triển kinh tế xóa đói giảm nghèo bền vững trong tương lai. "Thự tế xem mô hình café của hộ anh Hờ A Cha và chị Hảng Thị Dê thì thấy rất sai quả. Vì vậy trong thời gian tới xã tiếp tục phối hợp với hộ gia đình, các cơ quan chức năng kiểm định chất lượng để từ đó có phương án nhân rộng mô hình cho người dân phát triển kinh tế trong tương lai" Anh Sùng A Sử - Phó Bí thư Đảng ủy xã Khao Mang, huyện Mù Cang Chải cho biết.

Anh Sùng A Sử - Phó Bí thư Đảng ủy xã Khao Mang kiểm tra thực tế sản lượng quả café.

 Khao Mang là địa phương có khí hậu khá thuận lợi cho một số loại cây trồng mới như macca, hạt dẻ trùng khánh và một số loại cây ưa nắng khác. Nên trong 3 năm trở lại đây đã có nhiều mô hình kinh tế được xã mạnh dạn tiếp nhận và vận động Nhân dân trồng thử. Ví dụ như 3ha dẻ Trùng Khánh, hay 70ha cây macca được đưa vào trồng thử nghiệm năm 2021 đến nay là năm thứ 3 hiện nay đã có nhiều cây cho ra quả với sản lượng cao và hứa hẹn đây sễ là cây trồng mới trên diện đất dốc cằn cỗi của địa phương.

 Cafe, macca, dẻ Trùng Khánh là những loại cây mới được đưa vào trồng thử nghiệm, nhưng bước đầu đã cho hiệu quả kinh tế và hứa hẹn đây sẽ là loại cây trồng mới hiệu quả về kinh tế góp phần nâng cao thu nhập, tạo sinh kế mới cho người dân địa phương trong tương lai.

A Lù