Púng Luông gìn giữ nghề chế tác và các điệu khèn truyền thống.
15/04/2024 3:46:00 CH
3612 lượt xem
In Đọc bài

 Câu chuyện về cây khèn, điệu khèn của người Mông đã được bao thế hệ truyền lại theo hình thức truyền miệng. Chính từ những câu chuyện đó đã trở thành cầu nối truyền từ đời này qua đời khác và tạo động lực to lớn cho bao thế hệ người Mông gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa của loại nhạc cụ này. Không chỉ các điệu khèn được lưu giữ mà cả cách chế tác khèn cũng được truyền lại qua các thế hệ từ chính những câu chuyện kể cho nhau nghe và đã giúp bao thế hệ người Mông chế tác được những cây khèn mang âm thanh, vang vọng cả núi rừng vùng cao.

 

Ông Thào A Tủa - Bản Nả Háng Tâu, xã Púng Luông, huyện Mù Cang Chải chuẩn bị các công đoạn làm khèn.

Khèn trong đời sống của người Mông không chỉ đơn thuần là nhạc cụ mà đã ăn sâu vào tâm trí của lớp lớp thế hệ người Mông, mỗi tộc người Mông đều phải có người gìn giữ và chế tác loại nhạc cụ này để truyền dạy và lưu giữ cho các thế hệ.

Ông Thào A Tủa - bản Nả Háng Tâu xã Púng Luông huyện Mù Cang Chải chính là một nghệ nhân như vậy. Ngay từ những ngày đầu của thập niên 80 ông đã gắn bó với cây khèn và chế tác loại nhạc cụ này. Theo ông tâm sự, những ngày đầu còn gian nan bởi nguyên liệu làm khèn còn hạn chế nhưng với quyết tâm và tình yêu của bản thân với khèn Mông, ông đã không ngần ngại dành thời gian để lựa chọn vật liệu làm khèn cho đến những năm 2000 được tham gia công tác trong bản, do công việc bận rộn nên không có thời gian để chế tác mà chỉ dành được chút ít thời gian thổi và truyền dạy cho thế hệ trẻ các điệu khèn truyền thống. Nhưng với lòng nhiệt huyết và sự quyết tâm trong việc gìn giữ loại nhạc cụ này ngay sau khi nghỉ công tác vào năm 2019 ông đã quay lại để chế tác khèn và các sản phẩm của ông đã được đông đảo người dân đón nhận. Mỗi năm trung bình ông làm ra vài chục đến gần trăm cây khèn với nhiều kích cỡ khác nhau để bán cho người dân trên địa bàn huyện và các tỉnh lân cận. " Năm nay do bận nên chưa bán được nhiều còn những năm trước mỗi năm tôi bán từ 20 đến 30 cây khèn cho người dân địa phương, các địa phương khác và thu về cả trăm triệu đồng cho gia đình tôi. Tôi thấy việc làm và bán khèn này chỉ sợ lười còn chăm chỉ và chủ động mang đi bán còn cho thu nhập cao gấp mấy chục lần làm ruộng làm nương, tôi cũng sẵn sàng chỉ dạy cho thế hệ trẻ để các bạn có thêm thu nhập." Ông Thào A Tủa - Bản Nả Háng Tâu, xã Púng Luông, huyện Mù Cang Chải tâm sự.

 

Ông Thào A Tủa - Bản Nả Háng Tâu, xã Púng Luông, huyện Mù Cang Chải thử lưỡi gà cho khèn.

Với kinh nghiệm làm khèn lâu năm ông Tủa đã truyền dạy được cho nhiều hậu nhân từ việc làm khèn đến truyền dạy các điệu khèn truyền thống và góp phần đưa loại hình nghệ thuật này phát triển rộng rãi trên địa bàn huyện Mù Cang Chải trong nhiều năm qua. Theo ông các điệu khèn truyền thống cũng như việc chế tác khèn trên địa bàn huyện, hiện nay đã không còn nhiều như trước kia, bởi nhiều lý do khác nhau, nhưng bản thân ông thì sẽ không thay đổi tình yêu của mình đối với loại nhạc cụ này. Giờ đây việc chế tác khèn không chỉ phục vụ bản thân mà còn phục vụ cộng đồng và mỗi năm từ việc bán khèn đã giúp ông có thu nhập từ 150 đến 180 triệu để trang trải cuộc sống của gia đình. Đây cũng là động lực rất lớn giúp ông gìn giữ và phát huy hết giá trị của các điệu khèn cũng như chế tác những cây khèn. Cũng theo ông để tạo ra được 1 cây khèn vừa bền, vừa có âm thanh tốt thì người chế tác phải bỏ ra khá nhiều thời gian cho việc tạo và chỉnh sửa lưỡi gà. "Làm khèn thì việc khó nhất là cắt lưỡi đồng vì cần độ tỉ mỉ và chính xác cao, sau khi cắt lá đồng phải xem khèn to hay bé để chỉnh lá đồng cho từng nốt, thanh âm khèn để cây khèn phát ra tiếng đảm bảo độ trong và theo ý người thổi khèn. Như lưỡi gà này phải cắt làm sao khe hở nhỏ nhất rồi thổi thử xem… kêu như này thì bắt đầu chỉnh sửa làm sao cho đúng nốt và thanh tre mình dùng như cho vào ống to, hay ống bé để các nốt nhạc cũng như thanh âm của khèn đảm bảo tốt nhất.". Ông Thào A Tủa - Bản Nả Háng Tâu, xã Púng Luông huyện Mù Cang Chải cho biết thêm.

 

Ông Thào A Tủa - Bản Nả Háng Tâu, xã Púng Luông thổi và kiểm tra khèn sau khi làm hoàn thành.

Cây khèn luôn gắn liền với đời sống người Mông, không chỉ mang tính tâm linh mà còn thể hiện được tính nghệ thuật mang đậm bản sắc trong  những ngày hội và sự mạnh mẽ của người đàn ông Mông trên các đỉnh núi cao nơi mà người Mông lựa chọn để làm chốn định cư của bao thế hệ. Với những nét độc đáo của khèn và âm vang trầm bổng hòa vào tiếng gió của núi rừng đã ngày càng thu hút nhiều bạn trẻ tham gia vào việc chế tác khèn ở nơi vùng cao Mù Cang Chải nói chung và xã Púng Luông nói riêng. Điểm hình như anh Lý A Kỷ bản Nả Háng Tâu xã Púng Luông, huyện Mù Cang Chải, mặc dù năm nay mới ở tuổi 33 nhưng anh đã có thâm niên gắn bó với nghề chế tác khèn được gần chục năm nay. Dù công việc gia đình khá bộn bề nhưng anh luôn tranh thủ thời gian rảnh rỗi để chế tác khèn bán cho du khách gần xa trên địa bàn huyện và các tỉnh lân cận. Chế tác khèn đã giúp anh hiểu rõ hơn về nguồn gốc của người Mông cũng như góp phần vào gìn giữ loại nhạc cụ truyền thống này. Không chỉ vậy việc chế tác khèn còn giúp anh có thêm thu nhập trang trải cuộc sống gia đình, có thể mỗi năm từ việc chế tác khèn đã cho thu nhập từ 200 đến 250 triệu đồng cho gia đình. Từ đó anh đã xây dựng lại nhà cửa khang trang hơn trước "Việc làm khèn đã giúp bản thân tôi gìn giữ được nghề truyền thống của các cụ cũng vừa mang lại thu nhập cho gia đình và tôi cũng mong muốn thế hệ trẻ tiếp tục cùng tôi tham gia chế tác để gìn giữ và phát huy loại nhạc cụ này. Nhất là sau khi biết tin nghệ thuật khèn được nhà nước công nhận là di sản văn hóa phi vật thể. Nếu một năm chỉ chuyên tâm làm khèn thì thu nhập trên 200 triệu, đó là chỉ tính về làm khèn còn chưa tính đến việc sửa khèn cho mọi người và so sánh với làm nông nghiệp thì thu nhập cao hơn. Ngay từ những ngày đầu tôi làm khèn đã được nhiều người đến mua nên khá thuận lợi cho tôi và tôi chủ yếu làm khèn theo các đơn đặt hàng của khách. Theo kinh nghiệm muốn làm cây khèn vừa tốt vừa đảm bảo dùng được lâu, khi cắt lá đồng phải đánh lá đồng rất kỹ sau đó mới cắt thì cây khèn mới đảm bảo như ý muốn, việc làm khèn này cũng rất muốn truyền dạy cho thế hệ trẻ để đời này truyền cho đời khác và gìn giữ được loại hình nghệ thuật này. Tôi cũng mong muốn các cấp tiếp tục quan tâm hơn nữa để chúng tôi có cơ hội phát triển nghề và gìn giữ nghề chế tác khèn này." Anh Lý A Kỷ - Bản Nả Háng Tâu, Xã Púng Luông, huyện Mù Cang Chải tâm sự.

 

Anh Lý A Kỷ - Bản Nả Háng Tâu, Xã Púng Luông, huyện Mù Cang Chải  tập trung hoàn thiện cây khèn giao cho khách.

Với một xã có trên 90% là đồng bào dân tộc Mông, khèn đã trở thành loại nhạc cụ không thể thiếu trong đời sống hàng ngày, bởi cây khèn không chỉ sử dụng trong các phong tục ma chay, thờ cúng, mà cây khèn và các điệu khèn còn nói lên tình yêu, ham muốn chinh phục thiên nhiên của mỗi chàng trai Mông, thể hiện sự khéo léo và mạnh mẽ của mỗi chàng trai trên các đỉnh núi hay phiên chợ, hội hè…. Theo thống kê hiện nay xã còn khá nhiều người biết thổi các điệu khèn nhưng để làm và chế tác khèn chỉ có 3 người tại Bản Nả Háng Tâu. Việc phát huy cũng như gìn giữ đã được cấp ủy chính quyền hết sức quan tâm và coi đây là một trong những nhiệm vụ quan trọng, địa phương đã tập trung nhân rộng và tổ chức các hoạt động liên quan, tạo mọi điều kiện cho các nghệ nhân phát huy hết thế mạnh và truyền dạy cho thế hệ trẻ. "Chế tác khèn Mông là bản sắc từ xưa các cụ truyền đạt lại và hiện nay trên địa bàn xã chỉ còn 3 nghệ nhân, trong đó anh Lý Á Kỷ còn khá trẻ, nên thời gian tới xã tiếp tục mở các lớp truyền đạt chế tác khèn không chỉ tại các bản làng mà ngay tại các trường học để các cháu nhận biết và cùng nhau gìn giữ bản loại hình nghệ thuật này" Anh Lý A Tủa - Phó Chủ tịch UBND xã Púng Luông, huyện Mù Cang Chải cho biết.

 

Anh Lý A Kỷ - Bản Nả Háng Tâu, Xã Púng Luông, huyện Mù Cang Chải cạo và lựa chọn vỏ đào rừng trang trí cho khèn.

Với lợi thế và sự cố gắng của cấp ủy chính quyền cũng như chính các nghệ nhân tin tưởng rằng tương lai không xa cây khèn sẽ ngày một phát huy rộng rãi trong mọi tầng lớp, mọi thế hệ của người Mông, góp phần gìn giữ và phát huy di sản này trong tương lai./.

 

A Lù

đã tặng

Các tin khác:

1-5 of 173<  1  2  3  4  5  6  7  8  9  10  ...  >

Thư viện ảnh

      

Thư viện Video

Liên kết