Khèn Mông là nhạc cụ gắn liền với đời sống của đồng bào dân tộc Mông từ bao đời nay và đã trở thành nhạc cụ không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày. Đây là loại nhạc cụ được gìn giữ qua hình thức truyền miệng từ đời này sang đời khác. Khèn Mông luôn được người dân trân trọng và tự hào, sự tự hào ấy càng được nâng lên khi khèn Mông được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã công nhận là di sản văn hóa phi vật thể Quốc Gia.

Nghệ nhân Thào Cáng Súa chế tác khèn Mông

Theo Nghệ nhân Thào Cáng Súa – bản Sáng Nhù xã Mồ Dề cho biết. Khèn trong cuộc sống của người Mông là một nhạc cụ không thể thiếu và là một phần quan trọng tạo nên nét văn hóa đặc sắc của đồng bào. Khèn có mặt hầu hết trong mọi mặt của đời sống sinh hoạt, văn hóa và tâm linh của người Mông. Là một loại nhạc cụ độc đáo, không chỉ bởi tính đại chúng của nó mà đó còn vừa là nhạc cụ, vừa là đạo cụ. Khèn là nhạc khí thiêng kết nối giữa cõi trần và thế giới tâm linh, được sử diễn tấu trong tang ma nhưng cũng là phương tiện kết nối cộng đồng, chia sẻ tâm tư tình cảm. Đặc biệt, tiếng khèn đã trở thành giai điệu hò hẹn, phương tiện chắp gió gửi lời yêu của bao chàng trai, cô gái. Bất cứ chàng trai người Mông nào khi biết cầm con dao, cái cuốc để lao động trên nương, trên rẫy thì cũng là lúc họ biết cầm khèn. Với họ, học thổi khèn không chỉ là một cách để giải trí, mà nó còn là phương tiện để thể hiện tài nghệ của mình và là chiếc cầu nối để họ tìm cho mình một người bạn đời thích hợp.

Nghệ nhân Thào Cáng Súa kiểm tra khèn vừa được chế tác.

Vì vậy khi biết tin khèn Mông Mù Cang Chải đã góp phần không nhỏ vào sự phát triển chung của khèn mông Yên Bái và đặc biệt hơn là được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã công nhận là di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia, ông lại càng tự hào. Nghệ nhân Thào Cáng Súa – bản Sáng Nhù, xã Mồ Dề tâm sự.

"Tôi rất vui khi khèn mông được công nhận và lọc vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Bản thân tôi là một nghệ nhân cũng xin cảm ơn các cấp và sẽ tiếp tục truyền dạy các điệu khèn, cách chế tác khèn mông cho thế hệ trẻ để khèn mông luôn được gìn giữ cho muôn đời sau. Đặc biệt hơn là cây khèn mông là nhạc cụ luôn gắn liền với cuộc sống của người mông nên tôi cũng mong muốn thế hệ trẻ cần quan tập học tập và gìn giữ để nét văn hóa này không bị mai một".

Cụ Lờ A Trừ bản Xóe Dì Hồ A trao đổi khèn với các thành viên câu lạc bộ khèn mông xã Lao Chải.

Không chỉ đối với những Nghệ nhân mà niềm tự hào khi khèn Mông được lọc vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, cũng đã giúp cho thế hệ trẻ them động lực để chung tay gìn giữ và phát huy loại nhạc cụ này với mong muốn được lưu giữ cho thế hệ mai sau và thực sự là biểu tượng thiêng liêng, là nét văn hóa mang đậm bản sắc văn hóa trong mắt bạn bè, du khách gần xa. Anh Sùng A Dà – bản Háng Cháng Lừ xã Khao Mang nói. “Bản thân tôi thấy rất vinh dự và tự hào khi biết khèn mông được công nhận là di sản phi vật thể quốc gia, thời gian tới tôi sẽ tiếp tục duy trì và lưu truyền khèn mông cho thế hệ trẻ ”

 Biểu diễn, chế tác khèn mông của nghệ nhân Thào Cáng Súa bản Sáng Nhù, xã Mồ Dề thu hút nhiều nhiếp ảnh gia.

Những năm vừa qua khèn mông không còn là biểu tượng văn hóa đơn thuần của người Mông Mù Cang Chải mà là nét văn hóa đặc trưng với những hoạt động văn hóa rộng rãi, thu hút đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia và đông đảo du khách biết đến. Ở mỗi du khách hay các nhà nhiếp ảnh đều có những cảm nhận sâu sắc về khèn mông cũng như việc chế tác thành công một nhạc cụ khèn mông. Ông Nguyễn Đình Thi – Chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Yen Bái tâm sự. “Chúng tôi có dịp đến thăm nghệ nhân Thào Cáng Súa xã Mồ Dề mới thấy được sự công phu của việc chế tác và các điệu múa, nhất là khi được xem ông chế tác và biểu diện thì thấy đây là một nghệ thuật giá trị và là nét văn hóa độc đáo của người Mông”

Huyện Mù Cang Chải tổ chức thành công Festival khèn mông năm 2022.

Với nét văn hóa độc đáo của khèn mông và đặc biệt hơn khi khèn mông Yên Bái nói chung và Mù Cang Chải nói riêng được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể tại Quyết định số 1401/QĐ-BVHTTDL, ngày 01/6/2023, đã góp phần giúp các cấp có những chính sách đúng đắn trong công tác bảo tồn và lưu giữ khèn mông trong tương lai. Từ đó tạo điều kiện và hỗ trợ các nghệ nhân, câu lạc bộ khèn mông phát triển gìn giữ khèn mông một cách có hiệu quả nhất. Anh Giàng A Chinh – Phó Chủ tịch UBND xã Mồ Dề cho biết. “Khèn Mông vừa được Bộ Văn hóa công nhận là di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia, đó là niềm vinh dự với người mông cả huyện, tỉnh nói chung và xã Mồ Dề nói riêng, để tiếp tục phát huy giá trị nghệ thuật trình diễn khèn mông trong thời gian tới cấp ủy chính quyền xã Mồ Dề tiếp tục lãnh chỉ đạo các nghệ nhân tiếp tục truyền dạy cho thế hệ trẻ để gìn giữ loại hình nghệ thuật này, vừa thúc đẩy phát triển du lịch nâng cao đời sống tinh thần cho người dân trên địa bàn”

Với niềm tự hào của các tầng lớp Nhân dân và sự chung tay bảo tồn các giá trị văn hóa của các cấp các ngành, khèn mông sẽ tiếp tục phát triển và trở thành nét văn hóa đặc trưng, luôn xứng đáng là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia. Cùng với đó các tầng lớp nhân dân sẽ tiếp tục phát huy, bảo tồn hơn nữa để khèn mông thực sự là biểu tượng văn hóa, thu hút đông đảo du khách đến tìm hiểu nghệ thuật khèn mông và đưa khèn mông trở thành một sản phẩm du lịch trong cồng đồng người mông.

A Lù