Khoảng 500 năm trước người Mông di cư từ Trung Quốc về Mù Cang Chải sinh sống,khi đến Mù Cang Chải, đất đai còn màu mỡ nên người Mông chủ yếu du canh, du cư, nhưng sau một thời gian canh tác, đất đai bạc màu dần và người Mông bắt đầu định canh định cư trên những mảnh nương rẫy của mình. Trong quán trình nương, rẫy người dân thấy tại cùng một mảnh nương nơi nào gần nước hơn thì lúa tốt và năng suất cao hơn, qua năm này đến năm khác nơi lúa có nước vẫn tốt hơn và đát ít bị bạc màu hơn. Do vậy, người dân đã nghĩ ra cách trồng lúa trong những đầm lầy venh thung lũng ban đầu họ đáp thành những ô nhỏ sau đo mở rông dần, đáp bờ to và kéo dài hơn. Dân số ngày càng tăng nhu cầu về lương thực ngày càng lớn diện tích trồng lúa trong các đầm lầy ngày càng khan hiếm,  nên họ đã nghĩ ra cách đào mương dẫn nước về những nơi không có nước mà địa hình tương đối bằng phẳng, sau đó họ đắp bờ ngăn nước và hình thành nên những thửa ruộng thô sơ đầu tiên, sau một thời gian phát triển họ mở sang những nơi có địa hình dốc hơn ở các sườn đồi, núi, trong khoảng 300 năm hình thành và phát triển người dân tộc Mông đã tạo nên những đồi, núi ruộng bậc thang kỳ vĩ như ngay nay. Lịch sử hình thành ruộng bậc thang gắn liền với lịch sử cư trú của tộc người Mông Mù Cang Chải.

Quy trình làm ruộng bậc thang: Xưa kia, người Mông chọn những mảnh đất tốt dưới chân đồi, hai bên sườn đồi hoặc trên sườn núi đất không dốc quá 50º; và điểm đặc biệt là phải có nguồn nước tự nhiên là nằm cạnh các con suối hay có mạch nước đùn lên. Họ chặt ngọn một số cây gỗ lớn trên mảnh đất đó làm dấu hiệu xác lập quyền khai khẩn. Khi điều kiện thời tiết thuận lợi hoặc đã huy động đủ nhân lực, việc khai khẩn được tiến hành, thường vào mùa xuân (khoảng tháng 1, 2, 3) để có thể tháo nước vào sử dụng ngay trong tháng 4, 5 cho kịp thời vụ. Để tạo ra được thửa ruộng bà con người Mông phải phát cỏ và các loại cây nhỏ, dọn sạch mặt đất, sau đó dùng cuốc đánh các gốc to rồi tiến hành đào và san. Khó khăn nhất là tạo mặt bằng cho ruộng. Mặt bằng ruộng có liên quan đến việc giữ nước và chia đều nước cho toàn ruộng.

Việc đào và san ruộng là khâu kỹ thuật đòi hỏi các kỹ năng trong việc khai khẩn ruộng bậc thang. Ruộng đạt tiêu chuẩn phải đủ 2 tiêu chí cơ bản là mặt bằng ruộng và nguồn nước ngâm chân cho lúa. Người Mông nơi đây đã làm được điều này trong điều kiện hết sức khó khăn để đảm bảo cho việc canh tác lúa nước trên sườn đồi và chân các quả đồi. Việc tiếp theo là làm bờ ruộng. Trong hệ thống ruộng bậc thang, bờ ruộng là yếu tố quan trọng đóng vai trò là “bức tường” giữ nước. Người ta thường dùng cuốc bướm cào đất thành bờ, dùng chân dẫm và gáy cuốc đập mạnh vào để nén chặt bờ ruộng. Độ chênh lệch giữa thửa ruộng trên và thửa dưới thường là 1 - 1,5m. Khi có nước tháo vào ruộng, bờ sẽ cứng lại.

Công việc khai khẩn được nối tiếp từ năm này qua năm khác, từ thế hệ này sang thế hệ khác, tạo nên các triền ruộng tựa như những bức tranh nghệ thuật hoành tráng treo trên các sườn đồi. Đây là nét độc đáo của loại hình canh tác mang đậm sắc thái của cư dân vùng cao huyện Mù Cang Chải. Vào mùa Hạ, đó là những bức thảm mơn mởn màu xanh lúa non và đến mùa Thu lại trở thành những làn sóng lúa chín vàng rực rỡ. Những sóng lúa vàng trải dài dưới thung lũng, xếp tầng lớp men theo sườn đồi, đỉnh nối đỉnh. Sắc vàng của những cánh đồng chín xen lẫn sắc xanh của những cánh đồng nối vụ tạo thành dải lụa mềm mại, trong nắng mùa thu miền rẻo cao.

Du khách sẽ được tận mắt trông thấy ruộng bâc thang Mù Cang Chải là những cánh đồng ruộng bậc thang tầng tầng lớp lớp nối tiếp nhau, ngút ngàn đến tận trời xanh. Ruộng bậc thang nghiêng mình, uốn lượn qua những quả đồi mộc mạc mà giản đơn. Ruộng bậc thang nơi đây đẹp nhất vào lúc bình minh sáng và buổi chiều lúc hoàng hôn. Với vẻ đẹp vốn có, ruộng bậc thang không chỉ là niềm tự hào của người dân mà còn làm say lòng biết bao con người đã từng đặt chân tới vùng đất này. Theo từng mùa thì ruộng bậc thang Mù Cang Chải lại có một vẻ đẹp riêng. Đầu xuân, những thửa ruộng bậc thang được chăm chút bao đời của người Mông đã bắt đầu mướt xanh trên các cánh đồng. Mùa gặt ở Mù Cang Chải thường rơi vào giữa tháng năm và tháng mười dương lịch, mênh mông màu vàng sóng lúa, màu vàng của đất đỏ, hương  vị của rừng núi hòa với không khí trong lành của vùng cao.

Càng lên cao Mù Cang Chải  lại càng thú vị không chỉ đẹp trong màu xanh của núi rừng, màu vàng của những cánh đồng lúa bạt ngàn, màu vàng của đất đỏ, mà tại đây ta còn thấy cái đẹp trong tâm hồn người Mông, trong sự mến khách của đồng bào. Tới đây, dù vào những ngày giá lạnh thì sự nồng ấm của tình người cũng xua đi được cái lạnh giá đặc trưng của miền núi

Mù Cang Chải ngày càng trở nên gần gũi hơn không chỉ đối với các du khách địa phương, mà còn cả với các du khách nước ngoài. Đến thăm nơi đây, du khách có thể thả tâm hồn mình vào với núi rừng, hít thở không khí trong lành với khí hậu mát mẻ, rất tốt để có thể thư giãn vào những kỳ nghỉ dài. Hơn thế nữa, du khách còn có thể tận mắt chứng kiến những cánh đồng ruộng bậc thang ngút ngàn, đẹp nên thơ và ghi lại chân thực được hình ảnh của nơi đây, được chìm đắm trong sự nồng ấm, hiếu khách của những người dân bản địa hiền hậu. Từ những bàn tay lao động cần cù,  ruộng bậc thang Mù Cang Chải đã trở thành kỳ quan, là danh thắng quốc gia cần được bảo tồn và phát triển. Nét văn hóa đặc sắc vùng cao và vẻ đẹp tuyệt vời của ruộng bậc thang đã tạo nên một Mù Cang Chải đẹp và hấp dẫn trong lòng du khách mỗi khi đến nơi đây, trong câu hát và trong những vần thơ. Ruộng bậc thang Mù Cang Chải được biết đến là kỳ quan nhân văn của vùng Tây Bắc, một bức tranh hùng vĩ hoành tráng và cũng là nơi lưu giữ những giá trị văn hóa của đồng bào Mông. Tất cả đã tạo nên một vẻ đẹp thân thiện và hữu tình hấp dẫn du khách, tạo ra một không gian văn hóa, du lịch sôi động và đa sắc màu.

Mùa xuân đến với Mù Cang Chải, du khách sẽ được đắm chìm trong cảnh sắc thiên nhiên của những rừng thông cao vút bạt ngàn, của sắc hồng hoa đào rừng, của sắc trắng hoa ban, hoa mận, được ngắm mây bay rập rờn trên đỉnh núi hay dưới thung lũng. Bên cạnh đó, hương rừng, trái rừng và những làn gió mát rượi của vùng đất này cũng khiến cho tâm hồn khách tham quan trở nên thư thái.

Bên cạnh hình ảnh của núi rừng Mù Cang Chải, du khách còn được chứng kiến cuộc sống của những con người nơi đây, nét cần cù, chịu khó, với các phong tục tập quán mang đậm bản sắc vùng cao. Đến đây còn được tham dự các trò chơi như ném pao, đánh đu của các cô gái, chàng trai người Mông và tham dự những lễ hội văn hoá khác.

Do vị thế của mình nên ở đây vẫn còn lưu giữ được những vùng rừng đa dạng sinh học như rừng nguyên sinh Chế Tạo nằm ở phía Nam dãy Hoàng Liên Sơn với nhiều loại động thực vật quý hiếm ở Việt Nam và trên thế giới như quần thể vượn đen tuyền

Ngoài việc thưởng ngoạn những cảnh đẹp du khách đến đây còn được đi dã ngoại, đi leo núi, cắm trại, tắm ở suối nước nóng và thưởng thức những món ăn ngon với nhiều hương vị độc đáo, hấp dẫn một cảm giác dễ chịu mà ít nơi nào có được.

Sự hấp dẫn của Mù Cang Chải, đặc biệt đối với những nhà nhiếp ảnh, nhà thơ khiến cho nơi đây dù có heo hút xa xôi cách trở thế nào cũng phải đến cho kỳ được chính là những thửa ruộng bậc thang ôm viền trên những triền núi - một kỳ quan một kiệt tác nghệ thuật do bao thế hệ của người Mông khai phá được .

Toàn huyện Mù Cang Chải có diện tích: 119.773,36 ha, trong đó diện tích ruộng bậc thang có trên 5.000 ha, phân bố ở hầu hết các xã, thị trấn trên địa bàn huyện, gần 500 ha trong số đó đã được Bộ Văn hóa -Thể thao - Du lịch công nhận danh lam, thắng cảnh cấp quốc gia, tập trung chủ yến tại các xã La Pán Tẩn, Dế Xu Phình, Chế Cu Nha. Diện tích tuy nhỏ nhưng là những kỳ tích hàng trăm năm khai phá của đồng bào. Đến với Mù Cang Chải dù chỉ một lần du khách cũng cảm nhận được sự giàu có của thiên nhiên, đặc biệt du khách sẽ được ngắm những “mâm xôi xanh, mâm xôi vàng” của ruộng bậc thang Mù Cang Chải. Núi tiếp núi, đồi tiếp đồi, ruộng lúa ở thung lũng, ruộng leo lên đồi, ruộng lồi trên non, đó là ấn tượng ban đầu khi du khách được đặt chân đến vùng đất vùng cao Mù Cang Chải.